Melatonina – królowa snu
Melatonina to niezwykle ciekawy hormon. Jest prawdopodobnie najstarszym hormonem endokrynnym, czyli produkowanym przez gruczoły organizmów żywych. Jakby tego było mało wydaje się, że jej powszechne występowanie w świecie istot żywych oznacza, iż jest w ogóle jedną z najstarszych substancji aktywnych biologicznie na tej planecie. Z drugiej strony ma niesamowicie krótką historię badań za sobą, jeśli zestawić ją z innymi hormonami czy substancjami – jest to zaledwie 70 lat! Jednak te 70 lat, a szczególnie kilka ostatnich z nich, pozwoliło nam poznać tę cząsteczkę naprawdę dobrze [1]. Dziś wiemy już, że melatonina pozwala każdemu z nas na dobry sen każdej nocy. Jest to jednak tylko wierzchołek góry lodowej jeśli chodzi o jej zdolności. Z każdym kolejnym dniem pojawiają się nowe doniesienia ze świata nauki, które sugerują istotę tegoż hormony w coraz większej ilości jednostek chorobowych i problemów zdrowotnych. Jakie benefity może nieść dla naszego zdrowia prawidłowa higiena snu?
Poznajcie królową
Melatonina to hormon produkowany przez szyszynkę, gruczoł znajdujący się niemal w centrum naszego mózgu. Przynajmniej do niedawna tak sądzono. Okazuje się, że o ile szyszynka produkuje największe ilości melatoniny, to jej produkcja w organizmie człowieka nie jest ograniczona tylko i wyłącznie do tego gruczołu wydzielniczego. Melatonina wydzielana jest przez dużą część komórek naszego działa, gdzie działa „lokalnie”, a nie ogólnoustrojowo. Dodatkowo melatonina produkowana jest również w oku, co może oznaczać, że szyszynka nie jest pierwszym miejscem, w którym każdego wieczora zachodzi produkcja melatoniny. Tym miejscem wydaje się być oko, które posiada liczne fotoreceptory dzięki którym może odebrać informacje świetle. Te przesyłane są następnie do mózgu, m.in. do szyszynki. Już od dawna zdawano sobie sprawę, że to oko przekazuje informacje świetlną dalej, odkrycie produkcji melatoniny w oku to jednak sytuacja względnie nowa i rzucająca nieco inne światło na złożoność procesów zachodzących w naszym organizmie.
Hormon ten jest regulatorem zegarów biologicznych rozmieszczonych w naszym organizmie. Ich dysregulacja wiązana jest dziś z wieloma problemami zdrowotnymi, które trapią w XXI wieku ogromną ilość ludzi. Melatonina jest też wrażliwa na światło. Oznacza to, że aby została prawidłowo wydzielona, musi zapaść ciemność. Okazuje się, że cząsteczka ta jest szczególnie wrażliwa na światło o barwie niebieskiej oraz zielonej. Dopuszczenie sygnału świetlnego o tych barwach (czyli wszystkie telefony, komputery, telewizory i znaczna większość żarówek) do oka po zachodzie słońca może zakończyć się supresją wydzielania melatoniny.
Im więcej badań naukowych sprawdza wartość melatoniny, tym większy szacunek powinniśmy do tego hormonu nabierać. Poniżej omówione zostanie kilka funkcji melatoniny, które nie są oczywiste dla hormonu znanego przede wszystkim z tego, że jest hormonem snu.
Interesuje Cię temat wpływu czynników środowiskowych na zdrowie? Sprawdź inne artykuły z sekcji “styl życia”!
Co potrafi melatonina?
Autofagia oraz apoptoza to terminy bardzo popularne w nomenklaturze od jakiegoś czasu. Szczególnie od momentu otrzymania nagrody Nobla za opisanie tego mechanizmu w 2017 roku. Wiele osób dywaguje na temat tego jak wielkie znaczenie dla naszego zdrowia mają regularne posty – całkowite czy też przerywane, pod kątem napędzania wyżej opisanych procesów. W tym samym momencie wiele z tych osób zdaje się zapominać, że melatonina to hormon stymulujący zarówno autofagię jak i apoptozę każdej nocy. Na nic zdadzą się więc całe dnie głodzenia, jeśli każdej nocy będziesz zaburzał wydzielanie endogennej melatoniny sztucznym światłem padającym do Twoich oczu. Procesy autofagii i apoptozy bez wątpienia są kolosalnie ważne dla zachowania zdrowia przez człowieka. Nie neguję też w żadnym stopniu wartości regularnego ograniczania jedzenia. Pragnę jedynie nadmienić, że być może najpotężniejszy modulator tych procesów jest najbardziej dziś zaniedbywany – nawet przez osoby najgłośniej o tych procesach mówiące. Jeśli zależy Ci, by każdej nocy Twój organizm zajmował się jak należy komórkami czy też organellami, które są niewydajne i stanowią ryzyko powstania różnego rodzaju chorób – zadbaj o higienę swojego snu. Zadbaj o swoją sypialnię. [2]
Problemy z gospodarką hormonalną to kolejny powszechny problem w dzisiejszych czasach. Przoduje tutaj nadmiar estrogenów, który często dokucza obu płciom. Co niezwykle istotne melatonina jest antyestrogenem. Oznacza to, że niweluje / zmniejsza negatywne oddziaływanie hormonów z tej grupy na organizm człowieka. Na ten moment wyróżniono 3 ścieżki, za pomocą których melatonina w badaniach wpływała na poprawę gospodarki hormonalnej jeśli mówimy o estrogenach. Po pierwsze wydaje się być inhibitorem receptora estrogenowego, uniemożliwiając w ten sposób przyłączenie się hormonu do tego receptora. Po drugie melatonina wpływa na enzymy, które odpowiadają za konwersję hormonów powstałych w obwodowej produkcji do estrogenów, blokując ten enzym. Jeśli praca enzymu zostaje spowolniona, automatycznie zmniejsza się ilość estrogenów. Po trzecie melatonina wykazuje też właściwości zmniejszania ilości estrogenów w krwiobiegu. Receptory dla melatoniny znaleziono też w całej osi HPT, czyli zarówno w podwzgórzu, przysadce jak i jądrach mężczyzn [1]. Jakby tego było mało melatonina wydaje się być szczególnie ważna w nowotworach hormono-zależnych jak nowotwór piersi czy prostaty. Ludzie z niższym poziomem melatoniny są bardziej narażeni na oba rodzaje nowotworów [3][4] a melatonina sprawdza się w przypadku ich leczenia bardzo dobrze jako adiuwant [5].
"Najlepsze KETO produkty w Twojej kuchni"
Zapisz się do newslettera i odbierz darmowe nagranie webinaru.
Ciekawy wydaje się być również wpływ melatoniny za zaburzenia gospodarki cukrowej. Otóż okazuje się, że receptory dla melatoniny znajdują się również w wyspach beta-trzustki, które odpowiadają za wydzielanie insuliny. Odpowiednia ilość melatoniny w nocy jest niezbędna do prawidłowej produkcji insuliny za dnia [6]. Dodatkowo wykazano, że melatonina pobudza białka GLUT4 do działania. Białka te są odpowiedzialne z transport glukozy do wnętrza komórki. Bardzo często zaburzenia zdrowotne takie jak insulinooporność są związane właśnie z faktem, że białko GLUT4 w komórce nie reaguje poprawnie na działanie insuliny. Na ile powiązana jest z tym wszystkim melatonina? Nie możemy na ten moment mieć pewności, jednak im więcej dowodów widzimy, tym bardziej wydaje się być w całe zajście zamieszana.
Potwierdzeniem wyżej opisanych spostrzeżeń wydają się być dwa niezwykle ciekawe i niosące świeże spojrzenie na cały temat badania.
Pierwsze z nich dotyczy ryzyka powstania cukrzycy. Zebrano liczną grupę pielęgniarek, a następnie przez 12 lat były one obserwowane pod kątem zapadalności na cukrzycę typu 2. Przez te 12 lat pojawiło się całe 370 przypadków cukrzycy typu 2. Wybrano tak samo liczną grupę kontrolną, 370 pielęgniarek bez cukrzycy. Sprawdzono pobrane 12 lat wcześniej próbki moczu wszystkich kobiet. Co się okazało? Że kobiety, u których w ciągu 12 lat wystąpiła cukrzyca typu 2 miały znacznie niższy poziom metabolitu melatoniny (6-sulfoxymelatonina) w moczu. Oszacowano, że kobiety z niskimi poziomami melatoniny miały w tym przypadku dwa razy większe ryzyko na pojawienie się choroby. [7]
Kolejne badanie to temat kobiet z zespołem policystycznych jajników. Jest to najczęstsza przyczyna niepłodności wśród kobiet. Badania naukowe jasno dowodzą, że jest to problem powiązany wyraźnie z zaburzeniami gospodarki cukrowej, szczególnie z insulinoopornością. W badaniu z 2016 roku wzięło udział 40 kobiet, które suplementowały przez 6 miesięcy melatoninę. Po tym okresie aż 95% z nich zgłosiło poprawę samopoczucia czy też przebiegu cyklu menstruacyjnego. Co ważne, wyraźnie poprawiły się też ich wyniki hormonalne. Niestety, badacze doszli do wniosku, że melatonina może być skutecznym lekiem – nie ma ani słowa o toksycznym działaniu sztucznego światła. [8]
Podsumowanie
Melatonina to hormon, który zdecydowanie nie pokazał nam jeszcze pełni swoich możliwości. Kolejne lata bez wątpienia przyniosą kolejne, niezwykle ciekawe badania i odkrycia, ponieważ nadal pozostaje wiele znaków zapytania związanych z tą cząsteczką.
Jeżeli komuś zależy na utrzymaniu swojego zdrowia na najwyższym poziomie powinien pilnować swojego żywienia. To wie jednak już każdy. Rzadko mówi się o tym, że jeszcze bardziej taka osoba powinna pilnować higieny swojego snu. Tak jak samochód bez paliwa daleko nie zajedzie, bez solidnego odpoczynku i wymiany zużytych części może popsuć się całkowicie.
Masz spory głód wiedzy w tym kierunku? Zapraszam Cię serdecznie do sprawdzenia szkolenia “Zoptymalizuj zdrowie bez diety”, gdzie wraz z Sebastianem Kilichowskich, właścicielem marki polskich okularów blokujących światło niebieskie EyeShield, rozłożyliśmy ten temat na czynniki pierwsze.
Bibliografia:
[1] Skwarło-Sońta K., Majewski P. Melatonina, wielofunkcyjna cząsteczka sygnałowa w organizmie ssaka: miejsca biosyntezy, funkcje, mechanizmy działania. Folia Medica Lodziensia, 2010, 37/1:15-55.
[2] Ali Roohbakhsh i wysp. Melatonin as an endogenous regulator of diseases: The role of autophagy. Pharmacological Research. Volume 133, July 2018, Pages 265-276.
[3] Lara G. Sigurdardottir I wysp. Urinary Melatonin Levels, Sleep Disruption, and Risk of Prostate Cancer in Elderly Men. Eur Urol. Author manuscript; available in PMC 2016 Feb 1.
[4] de Castro TB I wysp. Evaluation of melatonin and AFMK levels in women with breast cancer. Endocrine. 2018 Oct;62(1):242-249. doi: 10.1007/s12020-018-1624-2. Epub 2018 May 24.
[5] Ya Li. I wysp. Melatonin for the prevention and treatment of cancer. Oncotarget. 2017 Jun 13; 8(24): 39896–39921.
[6] Heo JI I wysp. Melatonin improves insulin resistance and hepatic steatosis through attenuation of alpha-2-HS-glycoprotein. J Pineal Res. 2018 Sep;65(2):e12493. doi: 10.1111/jpi.12493. Epub 2018 Apr 21.
[7] McMullan CJ. I wysp. Melatonin secretion and the incidence of type 2 diabetes. JAMA. 2013 Apr 3;309(13):1388-96. doi: 10.1001/jama.2013.2710.
[8] Melatonin: A new therapeutic agent for women affected by PCOS. Posted By Braverman IVF & Reproductive Immunology || 27-Feb-2018.
